نصب فونت لری
دانلود فونتهای مخصوص، راهنمای نصب فونتها و..
آشنایی با رسم الخط ویژه لور
براي مشاهده صحيح این متون لری مکتوب به خط لور لازم است ابتدا فونت Lurian-Nazanin و Lurian-Yaqut روي سيستم شما نصب شده باشد.اين دو فونت را با کيلک روي نام آنها دانلود نمائيد، براي نصب کافيست پوشه Fonts را از Control Panel سيستم خود باز کنيد و دو فايلي را که دانلود کرده ايد در آن بريزيد، مراحل نصب خود به خود انجام ميشود.اگر هنوز موفق به نصب فونت نشده اید از راهنمای تصویری نصب فونت بهره ببرید:http://loor.ir/article.aspx?id=514 حالا علاوه بر آنکه نوشته هاي اين وبگاه را صحيح مشاهده مي کنيد، مي توانيد نوشتن با آن را هم تجربه کنيد، براي آگاهي از وضعيت صفحه کليد در قلمهاي لورين راهنما را از اينجا دانلود کنيد و از امکانات آن براي نوشتن لري در محيطهاي ويرايشگر Word خود و يا هر ويرايشگر ديگري استفاده کنيد. براي خواندن متن زير و اشنايي دقيق با خط لور بهتر است اين متن را به صورت پرينت شده مطالعه فرمائيد، اين مساله از آن جهت مورد تاکيد است که براي پی بردن به دقتها و ويژگي هاي خط لور ديدن از پس مانيتور کافي نيست.آشنایی مختصر با شیوه نگارش لری در نشریه اینترنتی لور (رسم الخط لور)1) تجربه نشان داده است اغلب دشواري موجود براي نگارش و خوانش متون لري و زبانهايي همچون لري – با خط فارسي، لاتين يا هر رسم الخط ديگري- فقط و فقط به دليل نداشتن تمرين و تجربه است، به همين خاطر است که کساني که تجربه خواندن يک صفحه لري را داشته باشند در خواندن صفحه ديگري با هر رسم الخطي مشکلات کمتري دارند برعکس براي کساني که چنين تجربه اي ندارند همواره دشواري وجود دارد.2) انتظار دست يافتن به رسم الخط متناسب با زبان لري –بدون پشتوانه نگارش متون- در کوتاه مدت نسبتا بي جا به نظر مي رسد، بر ما فعالان حوزه زبان و فرهنگ مردم لر لازم است با جسارت و البته احتياط (همانطور که در بند بعدي هم اشاره مي شود اين مساله در طراحي خط لور کاملا رعايت شده و خط برمبناي همان خطوط فارسي و عربي معمولي تدارک ديده شده است، چرا که ما قصد نداريم متون لري را به گونه اي ويژه و متفاوت با همه خطوط شناخته شده کتابت کنيم چراکه احتمالا نوشته هاي مان بدون خواننده خواهند ماند!) نگاشتن را آغاز کنيم و به توليد گسترده متون به زبانهاي خويش با خطوط مختلف بپردازيم، تا حداقل مواد و مصالح لازم براي دست يافتن به خط مناسب توليد شود و محور نکارش لري نه حروف و حرکات و کلمات که کلام و متن باشد، ابزار قضاوت نيز نه فقط دلايل زبان شناختي و لهجه شناختي بلکه تجربه و تلقي عمومي باشد.3) «رسم الخط پيشنهادي نشريه لور براي نگارش لري»، اساسا مبتني بر اصول و قواعد همان خط معمولي عربي و فارسي است، به گونه اي که تقريبا خوانندگان بدون آگاهي از قواعد خط لور نيز مي توانند اکثر متون مکتوب بدان را همچون متون معمولي فارسي مطالعه کنند، به عبارت ديگر خط لور هيچ کدام از امکانات موجود در خط فارسي را از کاربران سلب نمي کند بلکه کوشيده است با افزايش اين امکانات به دقت و رسايي و نيز وحدت بخشي متون لري کمک کند.4) در خوانش متون مکتوب به خط لور، هرجا متوجه تلفظ يک کاراکتر خاص نشديد مجاز هستيد آنرا با شبيه ترين نظير فارسي آن معاوضه کنيد معمولن با مشکلي مواجه نمي شويد اگرچه از دقت و سرعتتان در خواندن و فهم متون لري کم مي شود.به عنوان مثال سير به دو معني نوعي پيازجات و نيز متضاد گرسنه به صورت يکسان نگاشته مي شود، اما با توجه به اينکه سير به معني متضاد گرسنه در اغلب قريب به اتفاق گويشهاي لري با ياي مجهول تلفظ مي شود لذا نگارش اين دو در خط لور متفاوت است:سير: دوست پياز سئر: مخالف گرسنههمين طور واژه زور به معني متضاد نرم در متون فارسي-لري معمولي همانند و هم شکل زور به معني قدرت و نيرو نگاشته مي شود اما خط لور ميان اين دو تفاوت قايل مي شودزور: نيرو و توان زؤر: زبر، متضاد نرمبنابراين خواننده اي که خط لور را نمي شناسد مي تواند با حذف همزه از دو کاراکتر فوق دستکم همانند خط معمولي فارسي با متن ارتباط برقرار کند، بنابراين خط لور چيزي از امکانات خط فارسي را سلب نکرده و فقط به آن افزوده است.5) برخي کاراکترها مخصوص يک گويش ويژه هستند، لذا خوانندگاني از لهجه هاي ديگر مجازند اين کاراکترها را با نظاير فارسي آن عوض کنند چرا که در گويش خويش آن را ندارند، به عنوان مثال کاراکتر لام دو نقطه (ظ) مختص متون لکي و خرم آبادي است و دال سه نقطه (إ)مختص گويشهاي بختياري لذا دگر لهجه ها اين دو نويسه را به صورت لام معمولي و نيز دال معمولي مي توانند تلفظ کنند. کرسي در خط لوردر خط لور نويسه اي وجود دارد که فاقد هرگونه صداي مشخص و از پيش تعيين شده است، اين نويسه که کرسي نام دارد فقط حامل يک حرکت صدادار کوتاه (مصوت کوتاه) است، از آنجا که معمولا اين مصوت روي کرسي ظاهر نمي شود خواننده مي تواند بر اساس گويش خود حرکتي روي آن متصور شود، تنوع گويشي زبان لري به گونه اي است که مخاطبان غير لر، يا نا آشنا با متون لري هر حرکتي روي آن بگذارند به خطا نرفته اند. استفاده از کرسي نقش بزرگي در وحدت بخشي به متون لري ايفا مي کند، به عنوان مثال مه يا مو به معني من در زبانهاي مختلف لري به صورتهاي مختلف تلفظ مي شود: ma, me, moدر متون پراکنده لري اين کلمه به اين اشکال نوشته مي شود: مه، مو، مُ، مِ، مَ، مُه و..در رسم الخط لور با توجه به اينکه مصوتهاي پايان کلمه روي کرسي نگاشته مي شوند به صورتهاي مضَ، مضُ، مضِ نوشته مي شود و چون اغلب مصوتها خود را ظاهر نمي کنند اين کلمه با شکل واحد ( مض) نگارش مي شود، حالا جمله زير را هر کدام از گويشهاي لري به گونه خاص خويش تلفظ مي کنند:(کرسي با رنگ قرمز مشخص شده است: (مض دلم کم طاقتض نض چي هر سالضدر خرم آبادي: me delem kam taqata na chi harsalaدر بختياري: Mo delom kam taqate na chi hasaleدر نهاوندي: Ma delem kam taqate na chi harsale علاوه بر پايان کلمه کرسي (چيزي معادل همان هاي بيان حرکت در فارسي در واژه هايي همچون کوچه و آواره) در وسط کلمه نيز کاربرد دارد، اين درجايي است که به دليل حذف يک حرف و يا هر دليل ديگري مصوت کوتاهي بدون کرسي خاص باقي مانده است.به عنوان مثال در کلمه معلم حرف عين در اغلب زبانهاي لري تلفظ نمي شود همچنين ها در کلمه مهندس، اين دو واژه در خط لور چنين نگاشته مي شند: مضلم (مُضَلم)، مضندس(مُضَندس). همچنين بعد ظهر: بضدةضردر زبانهاي لري معمولا اين حروف در وسط کلمه تلفظ نمي شوند: ع، ه، ح و به جاي آنها کرسي نگاشته مي شود.کرسي در خط لور کاربردهاي ديگري نيز دارد از جمله اينکه هر گاه يم مصوت کوتاه به صورتي بلندتر از حالت معمولي کشيده شود (مثلا در واژه رضتم به معني رفتم) و يا دو مصوت بدون وجود يک صامت در کنار يکديگر قرار بگيرند و..نويسه معادل کرسي در صفحه کليد مخصوص فونتهاي لري يک کاراکتر است که به طور اتوماتيک و هوشمند در ميان و پايان کلمات به اشکال زير در مي آيد:ﻀ: در ميان کلمه : مضندسﺾ: در پايان کلمه: حونضض : در پايان کلمه هرگاه نتواند به حرف قبلي بچسبد: سؤزض در زير چند نويسه متفاوت خط لور را در کنار نزديکترين نظير فارسي معمولي شان همراه با چند مثال مشاهده مي کنيد، توجه داشته باشيد منظور از صفت «معمول» همان فارسي معمولي و منظور از صفت «مجهول» عدم وجود نويسه و صداي آن در خط و زبان فارسي امروزي است: نويسه هاي مشترک در اغلب گويشهاي لري:
| ياي معمول (ييييي) | ياي مجهول (ئئئئئ)در اغلب گويشهاي لري وجود دارد. |
| شير (شير خوردني) | شئر (شير درندض، و شعر) |
| سير (دوست پياز) | سئر (مخالف گرسنه) |
| ميظ (ميله، ميلگرد) | مئظ (ميل و تمايل) |
| مين (مواد منفجره) | مئن (داخل) |
| زين اسب (زين اسب) | زئنض (زن-همسر) |
| واو معمول ( و ) | واو مجهول ( ؤ )در اغلب گويشهاي لري وجود دارد. |
| جو (جوي آب) | جؤ (دوست گندم) |
| تو (داخل) | تؤ (تب) |
| زور (نيرو و قدرت) | زؤر (زبر) |
| شور (پرنمک) | شؤر (مشورت) |
نويسه هاي مشترک در لري فيلي (لکي، خرم آبادي، بروجردي، ثلاث و..)
|
دال معجمه و دال مبدله دال معجمه (إ) نوعي تلفظ خاص حرف دال در گويش بختياري است: دوإمون(دودمان)، پاإار(پايدار)دال مبدله (أ) ابدال دال در برخي گويشهاي لري مخصوصاً گويشهاي جنوبي، بويراحمدي، فيلي، ثلاث و بروجردي به ي است است: پايأار (پايدار) ، بيأم (بودم)، ديأن (ديدن). آيا يک خط کامل بايستي همه ظرافتهاي گفتار را ضبط کند؟ آخرين نکته که در باب معرفي اجمالي و مقدماتي خط لور گفتني است اينست که تجربه خطوط موفق و ماندگار نشان مي دهد که يک خط نمي تواند آئينه تمام نماي گفتار باشد، گاهي در نوشتن زبانهايي چون لري دغدغه هاي بي موردي براي به رشته تحرير در آوردن کلمه اي موجب دشواري و پيچيدگي خط مي شود. به عنوان مثال در برخي متون لري فيلي و لکي براي صداي ويژه مرکب از نون ساکنه و گاف در واژگاني چون جنگ، قشنگ و.. نويسه هايي فرض شده است حال آنکه بايد پرسيد مگر همين آوا در زبان انگليسي وجود ندارد؟ (مثلا در واژه هاي: going, doing و..)، آيا زبان انگليسي از نداشتن نويسه اي براي اين حرف رنج مي برد؟به همين منظور خط لور مبنا را بر نقش داشتن يا نداشتن يک حرف در القاي معاني مختلف نهاده است، همان طور که در جداول بالا ملاحظه مي کنيد تغيير هر حرف با حرف متناظر آن موجب تغيير معني مي شود، تعداد بسياري از آواهاي موجود در زبان لري از آنجا که نقش مشخصي در القاي معني متفاوت ندارند ناديده گرفته شده اند.
منبع مطلب :